“Η γλώσσα είναι κάτι τόσο φυσικό που είναι πολύ εύκολο να ξεχάσουμε πόσο θαυμαστό δώρο είναι”.

 Η παραπάνω φράση ειπωμένη από τον καθηγητή ψυχολογίας Στίβεν Πίνκερ έχει μεγάλη δόση αλήθειας. Μέσα στην τριβή της καθημερινότητας πολλές φορές ξεχνάμε και θεωρούμε δεδομένα στοιχεία που για άλλους ενδεχομένως να μην είναι. Η γλώσσα (με την έννοια της ομιλίας) είναι ένα απαραίτητο μέσο για την επικοινωνία μεταξύ των ανθρώπων και η ανάπτυξή της  ξεκινάει από μικρή ηλικία. Ο ρυθμός που ακολουθεί η ανάπτυξη της γλώσσας σε ένα παιδί είναι πραγματικά εκπληκτικός. Ο Στίβεν Πίνκερ στο βιβλίο του Λέξεις και Κανόνες (Words and Rules) αναφέρει το εξής:

  Τα παιδιά ξεκινούν να μαθαίνουν λέξεις πριν από τα πρώτα γενέθλιά τους και γύρω στα δεύτερα γενέθλιά τους απορροφούν μια καινούρια λέξη κάθε δύο ώρες. Όταν ξεκινούν το σχολείο, τα παιδιά ήδη χειρίζονται 13.000 λέξεις.

 Αρχικά, η επικοινωνία ενός βρέφους περιορίζεται στο γέλιο, το κλάμα και την παραγωγή διαφόρων ήχων. Οι ήχοι αυτοί πολλαπλασιάζονται συνεχώς και φτάνουν στην επανάληψη απλών λέξεων όπως “γειά” ή “έλα”. Σε πρώτο στάδιο ενδέχεται τα βρέφη να μην έχουν φορτίσει σημασιολογικά όλες τις λέξεις.

Η κατηγοριοποίηση των λέξεων ξεκινάει περίπου στην ηλικία του ενός έτους. Το παιδί αρχίζει να κατανοεί ότι οι λέξεις αναφέρονται σε ανθρώπους (μπαμπάς), αντικείμενα (μπάλα) ή καταστάσεις (βράδυ). Οι χειρονομίες αρχίζουν να συνδυάζονται πλέον με τις λέξεις για να μπορέσει το παιδί να ικανοποιήσει τις ανάγκες του. Στη φάση αυτή η γλώσσα αναπτύσσεται ταχύτατα, καθώς το παιδί απορροφά ολοένα και περισσότερες λέξεις μέσα από το περιβάλλον της οικογένειάς του. Η έκφραση γίνεται με απλές λέξεις.

Στην ηλικία περίπου των δύο χρόνων το παιδί χρησιμοποιεί συνδυασμούς λέξεων για να εκφράσει τις επιθυμίες και τις ανάγκες του. Βέβαια η ικανότητα να εκφραστεί το παιδί σε αυτή τη φάση είναι κάπως περιορισμένη, κάτι που σε συνδυασμό με τα δυνατά συναισθήματα που έχει το οδηγούν στο να εκφράζεται σωματικά. Ένα παιδί για παράδειγμα μπορεί να σπρώξει ή να χτυπήσει, γιατί δεν έχει τη δυνατότητα να εκφραστεί επαρκώς λεκτικά και να λύσει τις διαφορές του.

Η εξέλιξη του διαλόγου σε όλα τα παιδιά ακολουθεί το μονοπάτι που περιγράφεται παρακάτω, όπως παρουσιάζεται πολύ όμορφα μέσα από έναν πίνακα του Μουσείου του Μανχάταν για Παιδιά.

Η ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΟΥ ΔΙΑΛΟΓΟΥ

Επαφή με τα μάτια: Χμμμ δεν είμαι μόνος!

Χαμόγελο: Όταν γελάω, γελάει κι αυτή!

Ήχοι:  Εγώ κάνω τόσο θόρυβο;

Δείχνει με το δάχτυλο: Για δες, όταν δείχνω με το δάχτυλό μου και κάνω ήχους με προσέχουν.

Μωρουδίστικες λέξεις: Μαμά, νταντά, άτα, μπαμπά, μαμ. Οι λέξεις είναι φοβερές!

Προτάσεις: Δικό μου! Τώρα έχω αληθινή δύναμη!

Αιτίες και εξηγήσεις: Γιατί; Γιατί; Γιατί; Αφού αυτός μου είπε να το κάνω!

Επιχειρήματα: Θέλω να πάω στις κούνιες. Όχι μετά. Τώρα!

Συντάκτης Ηλίας Π.

Απόφοιτος του Παιδαγωγικού Τμήματος 

Δημοτικής Εκπαίδευσης,AΠΘ